|
BUDOWA
GEOLOGICZNA POLESKIEGO PARKU NARODOWEGO
Historia
geologiczna podłoża obecnego obszaru Parku i jego otuliny
udokumentowana jest aż po paleozoik. Miąższość najstarszych
utworów poznanych za pomocą wierceń wynosi średnio ok. 1,5 km, a
na niektórych obszarach nawet do 3 km. W profilu geologicznym występują
jednak liczne luki - nie ma tu osadów permskich, triasowych i częściowo
jurajskich a także w dużej mierze trzeciorzędowych. Najlepiej
prezentowane są osady karbonu, kredy i czwartorzędu, które mają
podstawowe znaczenie dla historii geologicznej, rzeźby i stosunków
wodnych tych terenów. W Parku odsłaniają się głównie utwory
czwartorzędowe. (AI)
Obszar
Poleskiego PN położony jest na skraju głęboko zalegającej
wschodnioeuropejskiej krystalicznej platformy (kraton)
prekambryjskiej. Pokrywające ją głównie morskie utwory
paleozoiczne są wykształcone jako dolomity wapienie piaskowce i
osady marglisto-ilaste. Okres karboński zaznaczył się na obszarze
Polesia Lubelskiego akumulacją organicznego materiału, z którego
powstały złoża węgla kamiennego eksploatowane obecnie w tzw. Zagłębiu
Lubelskim, poza terenem Parku. Znaczenie rzeźbotwórcze dla
chronionego obszaru mają przede wszystkim płytko zalegające skały
górnej kredy o urozmaiconej powierzchni stropowej. Są to kreda
pisząca, margle i opoki, które osadzały się w strefie szelfowej
morza o bujnym rozwoju organizmów. Osady trzeciorzędowe
pozostawione przez morze sięgające peryferii Polesia Lubelskiego,
zachowały się tylko szczątkowo w obrębie pagórów kredowych leżących
pośród równin i obniżeń denudacyjnych. Duże zmiany w starej
morfologii obszaru nastąpiły w czasie zlodowacenia środkowopolskiego.
Na terenie Poleskiego PN większe płaty utworów glacjalnych występują
wokół wypiętrzonych glacitektonicznie (pod wpływem nacisku lodu)
osadów kredowych w okolicy Wólki Wytyckiej, Łomnicy i Woli
Wereszczyńskiej. Śladami bytności lodowca są również głazy
narzutowe skał skandynawskich osiągające średnicę nawet powyżej
1 m. Morena czołowa tworzy głównie Garb Włodawski, który
wyznacza stadium recesji lodowca. Na jego przedpolu, w zasięgu
obecnego Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego, powstało w ten sposób
wielkie rozlewisko, do którego spływały wody z topniejącego lądolodu
i rzek płynących z południa. Na dnie rozlewiska, również w
okresie zlodowacenia północnopolskiego, gromadziły się osady, a
dopiero powstanie przełomu Wieprza koło Łęcznej spowodowało częściowy
odpływ wody i przekształcenie krajobrazu na mozaikowy układ
licznych, małych zbiorników wodnych. Z czasem spłycały się one
i zarastały zamieniając się w torfowiska i bagna. Otaczają one
zachowane do dziś jeziora Moszne, Długie, Łukie i Kraśne,
rozprzestrzeniają się także na dawnych powierzchniach jeziornych,
np. Durne Bagno.
W Poleskim PN obejmującym na północy Garb Włodawski, a na południu
Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie, ponad poziomem równin z
torfowiskami i jeziorami, wznoszą się pagóry - ostańce zbudowane
z utworów kredowych, sięgające od kilku do kilkudziesięciu metrów
wysokości. W ich obrębie a także na powierzchni równin na podłożu
kredowym, występują liczne zagłębienia krasowe, określane
wertebami krasowymi. Pod tym względem jest to w skali Europy wyjątkowy
obszar krajobrazu krasowego. (ZA)
źródło:
Poleski Park Narodowy, dodano: 16.12.2005r.
|
