|
OBSZAR
OCHRONY ŚCISŁEJ
Obszar
Ochrony Ścisłej (OOŚ) jest najstarszą częścią Białowieskiego
Parku Narodowego. Jego początki sięgają 1921 roku, kiedy to w
rozwidleniu rzek Hwoźnej i Narewki utworzono leśnictwo
„Rezerwat”.
OOŚ położony
jest w centralnej części Puszczy Białowieskiej, w widłach rzek
Hwoźnej (od północy) oraz Narewki (od zachodu), poprzez które sąsiaduje
z Obrębem Ochronnym Hwoźna obejmującym obszar przyłączony do
Parku w 1996 r. Od wschodu OOŚ graniczy z Państwowym
Parkiem Narodowym Bieławieżskaja Puszcza na Białorusi. Od południowego-wschodu
wzdłuż tzw. Browskiej Drogi OOŚ graniczy z lasami
zagospodarowanymi nadleśnictwa Białowieża, zaś od południa z
Polaną Białowieską. Zajmuje 4747,17 ha, co stanowi około 45%
powierzchni Białowieskiego Parku Narodowego.
Na
terenie OOŚ dominują lasy, jedynie nad Narewką i Hwoźna występują
zarośla trzcin oraz zbiorowiska turzyc i roślinności wodnej. Wewnątrz
OOŚ spotyka się też podmokłe bezdrzewne płaty roślinności
bagiennej. Lasy OOŚ prezentują dużą różnorodność wynikającą
z warunków glebowych. Na najuboższych glebach bielicowych powstałych
z piasków rosną lasy, w których dominują sosna i świerk – są
to tzw. bory. Mamy więc bory świerkowe, bory mieszane i bory
bagienne, te ostatnie na torfowiskach wysokich. Większość OOŚ
porastają lasy lipowo – grabowo - dębowe - zwane grądami. W
dolinach rzek występują lasy olszowo - jesionowe, zaś w bezodpływowych
zagłębieniach terenu bagienne lasy olszowe, tzw. olsy.
Główną
funkcją OOŚ jest ochrona wszystkich elementów przyrodniczych, a
więc: gleb, stosunków wodnych, szaty roślinnej, flory i fauny, a
także naturalnego przebiegu procesów przyrodniczych zachodzących
w tym skomplikowanym zespole roślin i zwierząt, jakim jest las o
charakterze pierwotnym. OOŚ jest udostępniany do badań naukowych
pod warunkiem, iż ich prowadzenie nie grozi zakłóceniem
naturalnego toku procesów przyrodniczych ani też rzadkim gatunkom
roślin lub zwierząt.
Ślady
dawnej działalności człowieka na terenie OOŚ Białowieskiego
Parku Narodowego to kurhany wczesnośredniowieczne, ślady dawnych
polan, na których uprawiano zboże i rośliny okopowe do
podkarmiania zwierzyny, ślady po wypalaniu węgla drzewnego oraz
miejsce straceń z okresu II wojny światowej. Nad rzekami Hwoźną
i Narewką istniały łąki kośne, obecnie powoli zarastające
lasem.
OOŚ Białowieskiego
Parku Narodowego nie jest lasem, jak każdy inny, gdyż jego
drzewostany powstały bez ingerencji człowieka. Jest to las, który
nigdy w swojej historii nie był wycięty i nigdy ręka ludzka nie
sadziła w nim drzew. Z gospodarczego punktu widzenia jest to las
bardzo „nieporządny": drzewa nie rosną w nim w rzędach, na
ziemi leży mnóstwo rozkładającego się drewna. Jednak to właśnie
z tego nieporządku bierze swoje źródło jego unikalność, jego
wartość, niewyobrażalne bogactwo i różnorodność form życia
występujących w jego granicach. Brak w nim wprawdzie wielu elementów,
do których przywykliśmy w naszym codziennym otoczeniu. Brak gatunków
charakterystycznych dla otwartych przestrzeni (np. wszędobylskich
wróbli, gawronów). Jest to jednak w pełni zrekompensowane ilością
elementów typowych dla lasu naturalnego (np. muchołówki białoszyje,
dzięcioły). Skład gatunkowy roślin i zwierząt w OOŚ jest
podobny do składu gatunkowego lasu, który porastał Europę w
przeszłości, a który został już wiele wieków temu zamieniony
przez naszych przodków w pola orne lub las gospodarczy spełniający
rolę fabryki produkującej drewno.
Symbolicznymi
„drzwiami" do OOŚ jest stara dębowa brama. Wzniesiono ją w
1930 r. według projektu inż. arch. H. Jasieńskiego z Krakowa.
Początkowo szokowała niektórych swoją obcą Białowieży
stylistyką i tym, że w ogóle była.
Obecnie
wrosła w krajobraz tak mocno, że jest nieodłącznie kojarzona z
Białowieskim Parkiem Narodowym. Stała się symbolem przejścia ze
świata cywilizacji do świata nienaruszonej przyrody.
W OOŚ
mamy rzadką okazję zobaczenia całego cyklu życiowego drzewa: od
siewki po spróchniałe staruszki z pojedynczymi zielonymi liśćmi.
Jest to możliwe dzięki temu, że drzewa nie są tu wycinane, dożywają
więc wieku, w którym następuje ich biologiczna śmierć. Szczególną
uwagę przykuwają złomy, wywroty i drzewa uschnięte, których
ogromna ilość zaskakuje prawie każdego, kto po raz pierwszy
znalazł się w takim miejscu. Drzewa obumierają, zaczynają się
rozkładać. Ogromne pnie i konary zwalają się na ziemię. Nie
jest to jednak zjawisko niepokojące z biologicznego punktu
widzenia.
W OOŚ
martwe drewno stanowi 10-15% ogólnej masy drzewnej. Oczywiście w
jednym miejscu nie znajdziemy ani jednego martwego drzewa, a w innym
- prawie wszystkie drzewa są martwe. Zależy to od fazy rozwojowej
drzewostanu, w której znajduje się dany fragment lasu, jak i od
szybkości procesu rozkładu drewna. Butwiejące, obumarłe drzewa
stanowią doskonałe miejsce bytowania wielu gatunków organizmów,
których liczebność idzie w miliony: od mikroskopijnych bakterii i
grzybów po kręgowce - gryzonie (myszy, nornice, koszatki) i ptaki
(drozdy, strzyżyki) wijące w nich swe gniazda lub znajdujące
dogodne miejsca schronienia. Wiele z nich może rozwijać się i żyć
tylko w takim specyficznym środowisku. Do nich należy m.in.
pachnica - rzadki gatunek chrząszcza objęty ochroną gatunkową.
Chrząszcz ten, jak i inne próchnojady, jest gatunkiem zagrożonym
wyginięciem, podobnie jak i inne organizmy, które są związane z
martwym drewnem. Spośród ptaków należy do nich żerujący głównie
na martwych pniach i gałęziach dzięcioł białogrzbiety.
Rośliny
zielne: zioła, trawy, turzyce, paprocie - w miejscach dobrze oświetlonych
tworzą zwartą darń, a najwyższe źdźbła traw dorastają nieraz
do wysokości dorosłego człowieka. Ta zwarta i wysoka roślinność
dostarcza pokarmu zwierzętom i stanowi specyficzne środowisko - mały
słoneczny świat owadów, jaszczurek i innych ciepłolubnych
stworzeń - oazę ciepła i światła w zimnym półmroku wiekowej
Puszczy. Rośliny zielne porastają każdy nadający się do
zapuszczenia korzeni skrawek powierzchni: znajdziemy je na ziemi, na
martwych drzewach leżących na dnie lasu, jak też i na korze żyjących
drzew, jeśli tylko w jej spękaniach zgromadziło się dostatecznie
dużo podłoża do zapuszczenia korzeni.
Pomiędzy
zwalonymi pniami, pod koronami starych drzew, czyli pod okapem
drzewostanu, obok młodych drzewek rosną również krzewy: rodząca
orzechy leszczyna, lecznicza kruszyna, przystrajające się jesienią
pięknymi owocami: jarzębina, trzmielina i kalina, a w miejscach
wilgotnych - czeremcha i porzeczki.
Ważne
daty:
1916 - W
związku z projektem utworzenia w Puszczy Białowieskiej dużego
rezerwatu przybył do niej dr Hugo Conwentz. Zamierzano objąć
ochroną fragment Puszczy leżący w widłach Narewki i Hwoźnej,
lecz planów nie wprowadzono w życie.
1919 -
Przybyła do Białowieży grupa przyrodników pod przewodnictwem
prof. Władysława Szafera, by stwierdzić, czy żubry przetrwały
wojnę. Żubrów nie zastano, lecz zetknięcie z majestatem Puszczy
zrodziło myśl o potrzebie ochrony przynajmniej części tego
unikatowego lasu.
1921 -
Utworzono leśnictwo „Rezerwat" o powierzchni 4594 ha,
obejmujące obszar obecnego Rezerwatu Ścisłego, z tego ochroną ścisłą
objęto 1061,11 ha, reszta podlegała ochronie częściowej. Walory
przyrodnicze oraz przyjęty sposób ochrony spełniały obowiązujące
obecnie międzynarodowe kryteria parku narodowego.
1924 -
Dotychczasowe leśnictwo „Rezerwat" uzyskało rangę nadleśnictwa,
zaś od 1929 roku cały teren, tj. 4640,09 ha - objęto ochroną ścisłą.
1932 -
Powołano jednostkę administracyjną szczególną „Park Narodowy
w Białowieży" o powierzchni 4693,24 ha.
1947 -
Utworzono Białowieski Park Narodowy o powierzchni 4716 ha.
1950 - W
drodze wymiany gruntów przyłączono do Parku łąki położone nad
rzekami, całość (4747,17 ha) objęto ochroną ścisłą.
1977 -
Białowieski Park Narodowy uzyskał status światowego rezerwatu
biosfery.
1979 -
Jako jedyny obiekt przyrodniczy w Polsce Białowieski Park Narodowy
uzyskał status Obiektu Dziedzictwa Światowego.
1992 -
UNESCO rozszerzyło granice Obiektu Dziedzictwa Światowego na
przyległą część białoruskiego parku Bieławieżskaja Puszcza,
podlegającą ochronie ścisłej. W ten sposób powstał
transgraniczny polsko-białoruski Obiekt Dziedzictwa Światowego. Na
świecie jest 7 transgranicznych Obiektów Dziedzictwa Światowego.
1996 -
Powiększono Białowieski Park Narodowy - łączna powierzchnia po
powiększeniu wynosi 10501,95 ha.
1997 -
Białowieski Park Narodowy, a więc i Rezerwat Ścisły, jako
pierwszy park narodowy w Polsce uzyskał Dyplom Europy, co oznacza
objęcie go patronatem Rady Europy na okres 5 lat. W 2002 r. Rada
Europy przedłużyła swój patronat na kolejne 5 lat.
Andrzej
Keczyński
Pracownia
Naukowa
źródło:
Białowieski Park Narodowy, dodano: 01.12.2005r.
Ciekawe
linki:
-
Państwowy Park Narodowy Bieławieżskaja Puszcza - http://www.bp.cis.by/
|
