Badania naukowe

Badania Naukowe | Wydawnictwa | Staże i Praktyki | Seminaria | Placówki Naukowe |

FAUNA

FAUNA PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ

Puszcza Białowieska jest środowiskiem życia dla olbrzymiej jak na naszą strefę klimatyczną liczby gatunków zwierząt. Poczynając od bezkręgowców: pierwotniaków, płazińców, obleńców, brzuchorzęsków, mięczaków, dżdżownic, niesporczaków, pająków, roztoczy, wijów, owadów i wielu innych, aż po kręgowce: ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki - dotychczas stwierdzono w Puszczy obecność ponad 12 tysięcy gatunków zwierząt. W całej Polsce jest ich około 35-40 tysięcy. Szacuje się, że puszczańska fauna jest rozpoznana w około 50%, a więc rzeczywista liczba gatunków zamieszkujących ten masyw leśny może liczyć około 25 tysięcy.

O wartości i unikatowości Puszczy stanowi nie liczba a jakość występujących w niej gatunków zwierząt. Mało jest tu gatunków związanych ze środowiskami przekształconymi przez człowieka a bardzo dużo gatunków charakterystycznych dla lasów naturalnych. Charakterystyczne jest również to, że gatunki bardzo często występują w małych zagęszczeniach osobników, przy jednoczesnej bardzo wysokiej różnorodności na danym terenie.

Do 31 grudnia 2000 roku w Puszczy Białowieskiej stwierdzono obecność 11559 gatunków zwierząt, z czego w poszczególnych grupach systematycznych:

Bezkręgowce, mimo że stanowią około 95% liczby gatunków zwierząt dotychczas wykazanych z Puszczy Białowieskiej są pod względem faunistycznym wciąż bardzo słabo rozpoznane. Stopień ich poznania najprawdopodobniej nie przekracza 50%. Z tego względu prawie co roku są tu odkrywane gatunki zwierząt nowe dla fauny naszego kraju a nawet dla nauki. Wiele ze znalezionych w Puszczy zwierząt ma tu jedyne lub jedno z nielicznych znanych na świecie stanowisk występowania. W stosunku do tych nowo odkrywanych dla nauki trudno jest powiedzieć, czy nie występują one szerzej. Jest jednakże grupa zwierząt powiązanych ze specyficznymi środowiskami lasów naturalnych. Najczęściej ich biologia jest ściśle związana z martwym drewnem lub bardzo starymi drzewami. Takie gatunki jak można przypuszczać w przeszłości były szeroko rozprzestrzenione w całej naszej strefie klimatycznej. Obecnie ze względu przekształcenie przez człowieka środowiska naturalnego stały się tak nieliczne, że są określane mianem reliktów puszczańskich.

Kręgowce, choć najlepiej rozpoznane pod względem faunistycznym i najbardziej rzucające się w oczy stanowią zaledwie kilka procent występujących w Puszczy Białowieskiej gatunków zwierząt. W miarę lepszego poznawania bezkręgowców i wykazywania z terenu Puszczy nowych gatunków, udział kręgowców będzie malał, gdyż ich listy faunistyczne są już zamknięte i można liczyć jedynie na pojawienie się gatunków obcych faunie tego kompleksu leśnego.

Najmniej liczną grupą kręgowców są gady, reprezentowane przez zaledwie 7 gatunków. Trudno jest obecnie mówić o pospolitych gatunkach gadów, niemniej najbardziej rozpowszechnionymi gatunkami w Puszczy są jaszczurka zwinka i zaskroniec, na dalszych miejscach należałoby umieścić padalca, żmiję i jaszczurkę żyworodną. Bardzo nieliczne w Puszczy są żółw błotny i gniewosz.

Nieco liczniejszą gatunkowo grupą są płazy - zwierzęta wciąż dość pospolite, ale wykazujące tendencję do zmniejszania liczebności populacji i zanikania gatunków. Najlepszym przykładem tego procesu w Puszczy Białowieskiej jest kumak nizinny. W przeszłości dość pospolity nawet na polanach położonych wewnątrz kompleksu leśnego, pod koniec lat 90-tych XX wieku został stwierdzony na zaledwie paru stanowiskach położonych na obrzeżu Puszczy. Oprócz kumaka w masywie leśnym Puszczy Białowieskiej są spotykane: rzekotka drzewna, grzebiuszka ziemna, ropucha szara, zielona i paskówka, żaba trawna, moczarowa, jeziorkowa i wodna oraz dwa gatunki traszek: zwyczajna i grzebieniasta.

Mało liczną grupą systematyczną w Puszczy są również ryby. Rzeki puszczańskie są raczej niewielkie, a ze względu na małe nachylenie terenu toczą swe wody bardzo leniwie, co w sposób naturalny ogranicza możliwości rozwoju i bytowania bardzo wielu gatunków ryb. Nie ma tu też dużych zbiorników wodnych. W wodach puszczańskich dotychczas stwierdzono obecność 32 gatunków ryb i smoczkoustych (3 gatunki minogów). W przypadku tej grupy zwierząt wydaje się, że jest to już prawie kompletna fauna wód tego masywu leśnego.

Ssaki są jedną z najlepiej rozpoznanych grup zwierząt Puszczy Białowieskiej. Dzięki źródłom historycznym wiemy, że są gatunki ssaków, które bezpowrotnie wyginęły nie tylko w Puszczy, ale i na całym świecie. Są to: tarpan i tur (niestety dotychczas nie ma stuprocentowo pewnych dowodów na to, że te gatunki tu kiedykolwiek występowały). Są też gatunki, których areał naturalnego występowania skurczył się i nie obejmuje obecnie Puszczy: norka europejska i żbik (informacje o występowaniu rosomaka i sobola na tym terenie w czasach historycznych są mało wiarygodne). Na „ich miejsce” przyszły za sprawą człowieka inne gatunki: jenot, norka amerykańska, piżmak, mysz zaroślowa, mysz domowa, nornik zwyczajny. Współczesna fauna ssaków jest reprezentowana w Puszczy przez 58 gatunków, przedstawicieli 6 rzędów: owadożernych (kret, jeż, ryjówki i rzęsorki), nietoperzy, drapieżnych (wilk, ryś, lis, jenot, borsuk, wydra i inne łasicowate), parzystokopytnych (żubr, łoś, jeleń, sarna i dzik), gryzoni (skoczkowate, myszowate, nornikowate i popielicowate) oraz zającokształtnych (zając szarak i zając bielak).

Najliczniejszą grupą kręgowców w Puszczy Białowieskiej są ptaki. Na obszarze tego masywu leśnego, razem ze skrajami stwierdzono dotychczas występowanie lub pojawianie się 250 gatunków ptaków (240 w części polskiej i 229 w białoruskiej). Około 2/3 z nich (177) stanowią gatunki lęgowe. W porównaniu z innymi krajowymi i europejskimi obszarami leśnymi Puszcza Białowieska jest wyjątkowo bogata w gatunki. Szczególnym bogactwem przy takim porównaniu wyróżniają się: ptaki drapieżne dzienne (15 gatunków), sowy (8 gatunków), dzięcioły (8 gatunków lęgowych + 1 zalatujący) i ptaki pokrzewkowate (23 gatunki).

Dzięki od dawna prowadzonym obserwacjom faunistycznym, oraz znajomości wymagań biologicznych poszczególnych gatunków możemy stwierdzić, że skład fauny ptaków Puszczy zmieniał się w czasie. Gatunków typowo leśnych, określanych mianem rodzimych, które mogły zasiedlać Puszczę jeszcze przed zmianami wprowadzonymi przez człowieka jest wśród gatunków lęgowych około 130, a przybyszów około 40.

Spośród gatunków ostatnio przybyłych do Puszczy można wymienić pleszkę, kulczyka i dziwonię. Niestety kilka gatunków dawniej lęgowych z Puszczy zniknęło: orlik grubodzioby, sokół wędrowny, sowa błotna, dzierlatka. Stan zachowania fauny ptaków w Puszczy Białowieskiej jest jednak z reguły oceniany jako bardzo dobry: stosunkowo mało jest gatunków obcych, nie związanych ze środowiskiem leśnym, mało jest też gatunków rodzimych które wyginęły.

źródło: Białowieski Park Narodowy, dodano: 01.12.2005r.

Ciekawe linki:

 - Inwentaryzacja wilków i rysi - http://www.zbs.bialowieza.pl/wilkrys/ 

 - Polska Czerwona Księga Zwierząt - http://www.iop.krakow.pl/pckz/ 

.: noclegi

.: wycieczki piesze
.: wycieczki rowerowe
.: wycieczki objazdowe
.: foto safari
.: spływy kajakowe

.: zielone szkoły

.: forum

.: księga gości

.: o nas

.: kontakt 

.: reklama

.: mapa strony