|
DZIAŁANIA
OCHRONNE W GORCZAŃSKIM PARKU NARODOWEGO
Zgodnie
z zapisami art. 14 ustawy o ochronie przyrody, jednym z głównych
celów statutowych Parku jest poznanie i zachowanie całości
ekosystemów przyrodniczych, a także odtwarzanie zniekształconych
i zanikłych elementów rodzimej przyrody. Działania, o których
mowa w ustawie, dotyczą terenu całego Parku. Niemniej, w
obszarach podlegających ochronie ścisłej i częściowej ich
zakres jest odpowiednio zróżnicowany.
W
strefie ochrony ścisłej (w Parku zajmuje 3611,07 ha) zaniechano
wszelkich działań związanych z gospodarka leśną. Prowadzi się
jedynie prace monitoringowe oraz badania naukowe, mające
charakter dokumentacyjny i poznawczy.
W
obszarze ochrony częściowej, także dąży się do zachowania w
całości ekosystemów przyrodniczych. W szczególności ma to
miejsce w tych fragmentach ekosystemów leśnych, które
zakwalifikowano do podkategorii - ochrona częściowa -
zachowawcza (zajmuje 944,21 ha). W pozostałych drzewostanach, objętych
ochroną częściową, istnieje możliwość odtwarzania zniekształconych
fragmentów ekosystemów. Działania te są realizowane w
podkategorii - ochrona częściowa renaturalizacyjna (595,70 ha).
Wyróżniono też podkategorię - ochrona częściowa stabilizująca
(1342,60 ha), w której działania ochronne zmierzają do
utrzymania i stabilizacji cennych zbiorowisk leśnych. Polany
reglowe w Parku, stanowiące głównie własność prywatną, objęte
są ochroną krajobrazową.
Gorczański
PN należy do grupy parków typowo leśnych (95% powierzchni to
lasy). Ze względu na jego charakter, główną uwagę skupia się
na ochronie ekosystemów leśnych. Naturalne drzewostany bukowe,
bukowo - jodłowe oraz bukowo - jodłowo - świerkowe, znajdujące
się w niższych położeniach górskich (reglu dolnym) są
stabilne i nie wymagają specjalnych zabiegów ochronnych. W tym
przypadku, działania ograniczają się jedynie do ochrony młodego
pokolenia lasu przed jeleniowatymi. Zabiegi ochronne koncentrują
się głównie w drzewostanach zniekształconych w wyniku
gospodarki człowieka. W przeważającej części dotyczą
sztucznych świerczyn na niewłaściwym siedlisku. Drzewostany
takie znajdują się pod silną presją grzybów patogenicznych i
owadów. Spośród owadów, największe znaczenie dla procesów
przyrodniczych w borach świerkowych ma grupa korników, odżywiająca
się żywą tkanką drzewną, a wśród nich kornik drukarz,
drukarczyk i kornik zrosłozębny. Przy licznym występowaniu,
owady te zasiedlają również zdrowe drzewa, doprowadzając do
ich obumierania. Proces ten nazywamy wydzielaniem się posuszu
kornikowego. Ma on charakter naturalny i jeżeli obejmuje
pojedyncze sztuki w drzewostanie podlega jedynie obserwacji. W
innych przypadkach, gdy wydzielanie przybiera duże rozmiary,
zostają podjete działania ochronne ze strony Służb Parku. Ich
celem jest ograniczanie populacji korników i obumierania drzew, a
także opóźnianie rozpadu świerkowych drzewostanów. Bezpośrednie
zabiegi ochronne polegają na terminowym usuwaniu drzew
opanowanych przez korniki, wraz z niszczeniem tych fragmentów
(kory, gałęzi), w których następuje rozwój owadów.
Równolegle,
na całym obszarze Parku, monitorowane są zmiany liczebności
kornika drukarza i intensywność odbywających się rójek. Do
tego celu służą pułapki naturalne (najczęściej świerki,
powalone lub złamane przez wiatry) oraz feromonowe (spotykane
przy szlakach turystycznych - długie, czarne rury z butelkami,
mocowane do palików), w których wykorzystuje się syntetyczne
związki - feromony, wydzielane w naturze przez owady. W przypadku
kornika drukarza stosowane są feromony agregacyjne, informujące
o zasobach żerowych. Odłowy powodują dodatkowo rozrzedzenie
jego populacji.
Istotny
wpływ na stan sanitarny lasów mają również grzyby
patogeniczne, głównie huba korzeniowa i opieńka. Najczęściej
są one bezpośrednią przyczyną osłabienia drzewostanów,
sprzyjającą pojawieniu się korników. Ograniczanie ich oddziaływania
jest jednak znacznie trudniejsze. Poza kornikiem i grzybami, na
lasy Parku, a w szczególności na młode pokolenie (podrost),
silną presję wywierają duże ssaki roślinożerne - sarna i
jeleń. W dwu ostatnich dziesięcioleciach liczebność tych
zwierząt zwiększyła się. Stąd potrzeba bezpośredniej ochrony
naturalnych odnowień jodłowych. W tym przypadku stosowane są
zabezpieczenia mechaniczne oraz chemiczne środki odstraszające
(repelenty). Wyjątkowo, prowadzi się również odstrzały
redukcyjne.
Opisane
działania ochronne wspierane są przez kompleks zabiegów
hodowlanych, mających na celu przebudowę drzewostanów, a w
konsekwencji przywrócenie naturalnych relacji w ekosystemie. Należy
do nich m.in. popieranie właściwych gatunków drzew,
dostosowanych do danego siedliska oraz ich pielęgnacja przez
pewien, określony czas.
W
prowadzonych działaniach ochronnych istotnym jest również
stwarzanie dogodnych warunków bytowania drobnej faunie. Stąd dla
ptaków wywieszane są skrzynki lęgowe a zimą podawana karma.
Dla nietoperzy są zakładane schrony, zaś z myślą o płazach
buduje się lub odtwarza miejsca rozrodu , mające postać
niewielkich zbiorników wodnych.
Na
terenie Parku ochronie podlega ponad 100 polan reglowych, które
zajmują ok. 6% powierzchni. Większość z nich ma wyjątkową
wartość przyrodniczą, lecz zaprzestanie wypasu owiec prowadzi
do ciągłego ich ubożenia. Z tego względu 67 polan objęto
zabiegami ochrony czynnej, takimi jak: koszenie (reczne lub
mechaniczne) i odkrzewianie. Planowane jest również przywrócenie
w kilku miejscach wypasu kulturowego. Systematycznie stosowane
koszenia, jako najbardziej skuteczna metoda utrzymania ekosystemów
łąkowych, wyraźnie kształtują skład gatunkowy roślin i
eliminują pojawiające się samoistnie naloty drzew i krzewów. W
zależności od rodzaju zbiorowiska koszenia są stosowane
corocznie (np. łąki mieczykowo - mietlicowe) lub raz na 2-4 lata
(np. młaki kozłkowo - turzycowe). Dla zapewnienia długiego
okresu kwitnienia roślin i zachowania bogatych populacji bezkręgowców
(głównie owadów) stosuje się późne koszenia, pod sam koniec
lata. Zazwyczaj pozostawiana jest część nieskoszonej
powierzchni, w postaci tzw. "pasów ekologicznych", mających
duże znaczenie w ochronie fauny i różnorodności zbiorowisk.
W
ostatnim dziesięcioleciu, na niektórych polanach nastąpił
nadmierny rozwój drzew i krzewów, głównie iwy i świerka. Ze
względu na walory krajobrazowe polan, udział powierzchni
zadrzewionej nie powinien jednak przekraczać 10% na każdej z
nich, zdecydowano się, więc na eliminację nadmiernej ilości roślin
drzewiastych, poprzez zabieg odkrzaczania. Mimo to pozostawia się
tzw. biogrupy lub pojedyncze okazy drzew i krzewów, aby wzbogacić
różnorodność biologiczną i krajobrazową polan.
Od
kilku lat zaniechano wypasu owiec w wyższych położeniach górskich.
Obecnie, gdy Park nabył Polanę Wzorową, zamierza się przywrócić
wypas na niej i na polanach przyległych. Powoli wracają też
stada owiec do podnóży Gorców, zarówno w Koninie, Porębie
Wielkiej, jak i w okolicach Nowego Tagu czy Waksmundu.
Na
gorczańskich polanach chronione są również zabytkowe szałasy.
Niektóre z nich, z pomocą właścicieli, udało się odremontować.
W tym względzie jest jednak jeszcze wiele do zrobienia. Oprócz
szałasów chronione są kapliczki, z których najbardziej znana -
"Bulandowa kapliczka" na Jaworzynie Kamienickej, została
odremontowana kilka lat temu, przy wspólnym udziale Parku, właściciela
i Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Przedstawione
prace z zakresu ochrony czynnej nie byłyby możliwe do
zrealizowania bez wydatnej pomocy finansowej Narodowego Funduszu
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a także bez środków,
które Park otrzymuje w formie dotacji oraz wypracowuje ze sprzedaży
drewna.
Poza
wymienionymi działaniami, Służby Parku prowadzą na bieżąco
obserwacje zagrożonych, rzadkich i chronionych gatunków flory i
fauny, odnotowując również ciekawsze zjawiska przyrodnicze.
Wszelkie istotne informacje, umieszczane są w specjalnie w tym
celu utworzonej bazie danych.
źródło:
Gorczański Park Narodowy, dodano: 09.12.2005
|
