|
FAUNA
Ptaki,
jako sztandarowa grupa zwierząt objęta ochroną w Parku
Narodowym „Ujście Warty”, są jednocześnie najlepiej
poznane. Nadwarciańskie rozlewiska mają kluczowe znaczenie dla
ptaków wędrownych, zimujących, lęgowych oraz przechodzących
pierzenie. Ogółem w Parku stwierdzono jak dotąd ponad 250
gatunków ptaków, z tego ponad 170 to gatunki lęgowe, a lista ta
wciąż jeszcze się rozszerza. Zalewowy charakter południowej części
doliny dolnej Warty jest atrakcyjny dla wielu gatunków, których
siedliska lęgowe gdzie indziej zanikają. Coraz mniej liczne
ptaki siewkowe – czajka, krwawodziób, kszyk, rycyk, sieweczka
rzeczna czy ostrygojad tu znajdują odpowiednie dla siebie
warunki. Dotyczy to też innych gnieżdżących się na łąkach
gatunków – -mew (wiosną można tu zobaczyć śmieszkę,
pospolitą, srebrzysta, małą i czarnogłową) i rybitw (pospolitą,
białoczelną, czarną, białowąsą oraz białoskrzydłą). Park
jest ostoją także dla perkozów: dwuczubego, rdzawoszyjego,
perkozka, a szczególnie zausznika, gdyż około 10% wszystkich
par gniazdujących w Polsce występuje właśnie tutaj, zakładając
duże kolonie. Najliczniejszym lęgowym gatunkiem kaczki jest
zwykle krzyżówka, choć niektóre lata okazują się równie
dobre dla krakwy, płaskonosa czy cyranki. Ponadto corocznie
podejmuje tu lęgi około 300 par gęgawy – naszego jedynego lęgowego
gatunku gęsi. Ptakiem mało znanym, a dużym i bardzo pięknie
ubarwionym jest należący do ptaków kaczkowatych ohar. W Polsce
gnieździ się go 40-50 par, z tego około 20 zajmuje rozwieszane
na drzewach drewniane budki przy ujściu Warty. W majowe i
czerwcowe noce po rozlewiskach niosą się głosy chruścieli:
kropiatki, wodnika, czasem zielonki, a w suchszych częściach
Parku, na polderze północnym rozlega się krzyk derkacza.
Po kilkunastu latach nieobecności, na wcześniejsze lęgowiska w
tym rejonie wróciła również wodniczka – niewielki ptak wróblowy,
zagrożony wyginięciem wszędzie, gdzie występuje.
Park Narodowy „Ujście Warty” z roku na rok zyskuje na
znaczeniu jako miejsce lęgów ptaków pochodzących z południowej
Europy. W roku 1998 i 1999 stwierdzono gnieżdżenie się szczudłaków
i ślepowronów, lęgowa bywa też czapla biała, a prawdopodobnie
również nadobna. Poza tym można tu niekiedy zobaczyć czaplę złotawą
i modronosą.
W czerwcu i lipcu, gdy nadchodzi czas wymiany lotek, w wierzbowych
zaroślach chronią się przechodzące pierzenie kaczki, łyski, gęgawy
i łabędzie. W wysokich trawach na piechotę czmychają nielotne
żurawie. Latem na trasie „do ciepłych krajów” pojawiają się
stada brodźców śniadych, kwokaczy, kulików, siewnic. W rowach
i na zalanych łąkach polują na ryby grupujące się w stada
czarne bociany.
Jesienią panuje na rozlewiskach największy tłok. Szczególnie
malowniczo wyglądają lądujące z krzykiem o zachodzie słońca
stada żurawi. Samych nocujących gęsi na przełomie października
i listopada może być prawie 200.000, jednocześnie kilkadziesiąt
tysięcy kaczek kilku gatunków, łyski i łabędzie tworzą ponad
ćwierćmilionową skrzydlatą rzeszę. Ta obfitość pożywienia
przywabia największe w Polsce ptaki drapieżne- bieliki. Jesienią
i zimą nietrudno zaobserwować koczującą bandę 10-15 tych potężnych
ptaków.
Z początkiem zimy docierają z dalekiej północy w dolinę Warty
również łabędzie krzykliwe. Około 2000 tych ptaków corocznie
zimuje w Parku Narodowym „Ujście Warty” i jest to jedno z
największych skupisk w Europie. Na niezalewanych łąkach północnej
części Parku zimą polują myszołowy, błotniaki zbożowe i
przylatujące spędzić tu zimę myszołowy włochate.
Świat zwierząt Parku to jednak nie tylko ptaki. Na terenie tym
dotychczas zaobserwowano występowanie 38 gatunków ssaków, w tym
aż 11 drapieżnych. Należą do nich: lis, jenot, borsuk, wydra,
łasica, gronostaj, kuna domowa, kuna leśna, tchórz, norka
amerykańska, szop pracz. Ten ostatni przybył w rejon ujścia
Warty zaledwie kilka lat temu, jednak jego coraz bardziej zauważalna
obecność może okazać się niebezpieczna dla rodzimej fauny,
trzeba więc uważnie obserwować ekspansję tego gatunku.
Dotychczas groźne w skutkach, zwłaszcza dla gnieżdżących się
w Parku gęgaw i dorosłych łysek, okazało się przybycie innego
amerykańskiego przybysza - norki amerykańskiej – bardzo
wszechstronnego drapieżnika, który nie tylko szybko biega, ale pływa,
nurkuje i wspina się po drzewach. Chętnie też zasiedla
stanowiska bardzo licznych w Parku bobrów. Nie niepokojone przez
nikogo te wielkie gryzonie doskonale prosperują budując
olbrzymie, zabezpieczające przed wahaniami poziomu wody budowle
– żeremia, a na rowach przecinających suche łąki północnej
części Parku kopią rozległe nory.
W podmokłych wierzbowych zaroślach świetnie radzą sobie dziki
i sarny. Zarówno w zalanej wodą gęstwinie, jak i w suchszych
trzcinowiskach kryją się jelenie, zimą uzupełniając dietę
wierzbową korą.
Akwen stanowiący około połowy powierzchni Parku jest pod
wieloma względami unikalny w skali Europy, także pod względem
ichtiologicznym. Warunki hydrologiczne, zróżnicowanie cieków
wodnych: rzeki, kanały, rowy melioracyjne, sieć starorzeczy,
jeziorka oraz rozlewiska a także obfita roślinność, stwarzają
doskonałe warunki bytowania dla ryb. Dotychczas stwierdzono tu
ich 35 gatunków.
Dominującą grupą są ryby karpiowate, przede wszystkim leszcz i
karaś. Na uwagę zasługuje fakt, że nadwarciańskie rozlewiska
oraz przyujściowy odcinek Postomii są ostoją silnej populacji
szczupaka. Innymi licznie występującymi w Parku rybami drapieżnymi
są okoń i sandacz. Spośród gatunków objętych ochroną występuje
tu różanka, koza, piskorz i piekielnica a również słonecznica
i śliz- gatunki podlegające ochronie częściowej. Wspomnieć
należy również o obecności rzadkich w Polsce: certy, świnki,
cierniczka czy rozpióra. Wody Warty pokonywane są przez łososie
szlachetne i trocie wędrowne, których gniazda tarłowe corocznie
obserwowane są w Drawie.
Wiosną, kiedy poziom wód jest zwykle najwyższy, tworzą się
wielkoobszarowe rozlewiska, stanowiące tarlisko i miejsce
podchowu ryb najważniejsze w dolnej Warcie i środkowej Odrze.
Pod względem zróżnicowania zespołów ryb, w wodach Parku można
wyróżnić kilka typów siedlisk.
Wody stojące - zastoiska, starorzecza i kanały to głównie płytkie,
często okresowe zbiorniki o dużej amplitudzie dziennych
temperatur i zawartości tlenu rozpuszczonego w wodzie, w znacznym
stopniu zarośnięte roślinnością naczyniową. Przykładem jest
Jezioro Kostrzyńskie cechujące się mulistym dnem i bujną roślinnością
zarówno zanurzoną jak i nawodną. W rybackiej klasyfikacji
siedlisk reprezentuje ono typ linowo-szczupakowy. Faunę ryb
reprezentuje głównie lin, karaś, płoć, szczupak oraz węgorz.
Gatunkiem dominującym jest tu karaś srebrzysty oraz dzika forma
karpia - sazan. Głębsze zbiorniki, gdzie zależnie od głębokości
zachowała się w różnym stopniu stratyfikacja termiczna np.
Jezioro Sierżanta, reprezentują typ leszczowy. Zbiornik ten
posiada twarde partie dna, obfitą ilościowo i gatunkowo roślinność
zanurzoną. Znajdują tu dogodne warunki życia głównie leszcze,
liny, płocie, wzdręgi, krąpie, ukleje, szczupaki, okonie, węgorze
oraz jazgarze.
Wody płynące Parku to rzeki Warta i Postomia. Inne ważne cieki
to Kanał Czerwony, Stara Warta i Kanał Żółty. Postomia w
granicach Parku w swym górnym biegu ze względu na prędkość
przepływu, rodzaj podłoża i zawartość tlenu rozpuszczonego
stanowi przykład pogranicza krainy brzany i krainy leszcza. Nurt
wody jest tu szybki, turbulencyjny. Takie warunki sprzyjają występowaniu
brzany, klenia, bolenia, uklei, czyli gatunkom charakterystycznym
dla krainy brzany. Poniżej Postomia rozlewa się w znacznie
szerszy, wolno płynący ciek. Dno staje się bardziej muliste, częstsze
są deficyty tlenu rozpuszczonego. To cechy charakterystyczne dla
krainy leszcza. Ze względu na zbliżone warunki do krainy tej
zaliczyć też można pozostałe cieki Parku. Poza dominującym
leszczem występują tutaj licznie płoć, wzdręga, krąp,
szczupak oraz mniej licznie sum i okoń. Ponadto w Postomii i
Kanale Czerwonym ze względu na liczne zatoki i bardzo leniwy nurt
w przyujściowych odcinkach występuje powszechnie karaś
srebrzysty, lin oraz sazan Natomiast w Warcie znacznie częściej
niż w pozostałych ciekach spotkać można sandacza i miętusa.
Przyczyną jest kamieniste dno, preferowane przez te gatunki
podczas rozrodu, występujące poza Wartą sporadycznie.
W ciepłe wieczory i noce na rozlewiskach posłuchać można
koncertów liczących dziesiątki tysięcy gardeł chórów
zielonych żab, szczególnie śmieszki i wodnej. Występuje tu również
ropucha szara i zielona, a także kumak nizinny. Łącznie
dotychczas stwierdzono 9 gatunków płazów. Spośród gadów w
niektórych tylko miejscach w Parku zaobserwować można jaszczurkę
zwinkę, liczny jest jednak lubiący bliskość wody zaskroniec.
W wodach przyujściowego odcinka Warty stwierdzono występowanie
pochodzącego z Chin kraba wełnistoszczypcego. Pierwsze
doniesienia na temat pochodzą sprzed dwudziestu lat. W roku 2002
dwukrotnie zarejestrowano obecność tego gatunku w wodach graniczących
z Parkiem.
Rozlewiska dolnej Warty jako niezwykle ważna ostoja wielu lęgowych
gatunków ptaków stały się przedmiotem intensywnych badań
roztoczy bytujących na piórach. Jest to obecnie najlepiej
zbadany pod tym względem obszar Polski. Stwierdzono tu występowanie
36 gatunków roztoczy przebywających na ptakach wodnych i błotnych,
w tym jeden nowy dla wiedzy i jeden nowy dla Europy. Badano tu także
roztocza glebowe, przy czym stwierdzono 97 gatunków drapieżnych
roztoczy Gamasina. Pod względem liczby gatunków Park Narodowy
„Ujście Warty” wyprzedza większość parków narodowych w
Polsce. Wśród żyjących w glebie skoczogonków stanowiących
m.in. pokarm drapieżnych Gamasina dwa znalezione przy ujściu
Warty są nowe dla fauny Polski.
Pająki będące najważniejszymi drapieżnymi bezkręgowcami
regulującymi liczebność owadów reprezentowane są przez ponad
100 gatunków. Niektóre z nich wykazują ciekawe reakcje obronne
przez zalewaniem. Budują mianowicie osłonki z pajęczyny, w których
mogą przeczekać długotrwałe zatopienie. Interesujące na tym
terenie jest występowanie „babiego lata” – lotów pająków
na pajęczynach – również zimą.
Prowadzone w ostatnich latach badania bioróżnorodności skupiły
się także na pasożytach ptaków. Na podmokłych łąkach nie
stwierdzono występowania kleszczy, co niewątpliwie brzmi zachęcająco
dla turystów i badaczy chcących odwiedzić Park Narodowy„Ujście
Warty”.
źródło:
Park Narodowy Ujście Warty, dodano: 09.12.2005r. |
