|
BABIOGÓRSKIE
ŹRÓDŁA
Babiogórski
Park Narodowy w swych granicach obejmuje tą część polskich
Beskidów, gdzie występuje największa koncentracja źródeł.
W
terminologii źródło określamy jako samoczynny, naturalny,
skoncentrowany punktowy lub linijny wypływ wody podziemnej na
powierzchni terenu lub w dnie zbiornika wodnego (źródło
zatopione). Źródła mogą występować pojedynczo lub grupowo,
tworząc „linię źródeł” lub zespół źródeł, tworząc układ
koncentryczny (Waksmundzki, 1971).
Źródła na Babiej Górze i jej podnóży, które występują
prawie w całym profilu wysokościowym tego pasma górskiego,
wykazują zróżnicowanie ze względu na miejsce ich wypływu, sposób
zasilania, wydajność, skład chemiczny i temperaturę.
Do
dominujących typów źródeł w masywie Babiej Góry zaliczamy:
|
źródła
stokowe:
- skalne,
- skalno-rumoszowe,
- rumoszowe,
- skalno – zwietrzelinowe,
źródła
podstokowe:
- zboczowe,
- podzboczowe,
źródła
aluwialne:
- terasowe,
- przykorytowe.
|
|
Interesującą
grupę źródeł, występujących u orawskich podnóży Babiej Góry
stanowią źródła siarczkowe, zlokalizowane w rejonie Lipnicy
Wielkiej i Małej oraz Zubrzycy.
Źródła
babiogórskie wyprowadzają wody słodkie, akratopegi i wody
mineralne, w różnym stopniu zmineralizowane. Ilościowym tego
wyrazem jest ogólna mineralizacja, którą określa liczbowo ciężar
osadu jaki pozostaje po odparowaniu wody w temp. 105oC. Na tej
podstawie wyróżnimy:
- Wody słodkie – pozostawiają mniej niż 0,5 g osadu z 1
litra
- Akratopegi – od 0,5 do 1,0 g/l
- Wody mineralne – powyżej 1 g/l.
W okolicach Orawskiej Lipnicy udokumentowano osiem źródeł
siarczkowych (Rajchel, 2000):
- „Jacek”– Lipnica Wielka
- „Maciej”– Lipnica Wielka
- „Orawa”– Lipnica Wielka
- „Pod Babią”– Lipnica Wielka,
- „Siary”- Lipnica Kiczory,
- „Wawrzyniec”,
- „Na Łące”– Lipnica Mała,
- „Józef” – Zubrzyca Górna.
W
granicach Babiogórskiego Parku Narodowego, znajdują się tylko
trzy z wymienionych źródeł („Pod Babią”, „Wawrzyniec”,
„Na Łące”).
Wszystkie
udokumentowane źródła siarczkowe wyprowadzają wody słodkie i
akratopegi, tylko jedno źródło „Siary” wyprowadza wodę
mineralną. Mineralizacja tych źródeł waha się od 0,2 – 2,4
g/l, a zawartość siarkowodoru od 3,4 – 14, 0 mg/l.
Źródła
siarczkowe, to źródła z wodą swoistą, czyli taką, która w 1
dm3 (1l) zawiera od 1 mg siarki oznaczonej jodometrycznie. Źródła
te charakteryzują się specyficznym zapachem siarkowodoru H2S oraz
białym osadem, który tworzą kolonie bakterii na dnie źródeł i
drodze odpływu. Często w przyrodzie mamy do czynienia z osadem
barwy purpurowej i fioletowej. Ta zróżnicowana barwa osadu uzależniona
jest głównie od ilości siarkowodoru znajdującego się w wodzie.
Osady źródeł wód siarczkowych powstają w procesach metabolizmu
bakterii czerpiących energię życiową z utleniania H2S do siarki
rodzimej, akumulowanej wewnątrz i na zewnątrz komórek (bakterie
desulfatyzacyjne – siarkowodorowe), z utleniania zredukowanych
form siarki do siarczanów i kwasu siarkowego (bakterie tionowe) lub
z redukcji siarczanów (Rajchel i in., 2000). Wzbogacone w substancję
mineralną kolonie mikroorganizmów tworzą luźny osad, zwięzły
kożuch lub cienki nalot pokrywający dno, ściany niszy źródła i
drogę odpływu wody, jak również wszystkie przedmioty, które
znajdują się pod lustrem wody.
Wody
swoiste są to wody, które charakteryzują się podwyższoną
zawartością pewnych składników, tzw. specyficznych (swoistych),
o szczególnym oddziaływaniu na organizm człowieka, jak również
wody o podwyższonej temperaturze. Składnikami, które oddziaływają
leczniczo są np. jony bromkowe (Br-), jodkowe (J-), fluorkowe (F-),
żelazowe(Fe2+).
Składniki te oddziaływają leczniczo, jeżeli ich ilość
przekroczy, tzw. próg farmakodynamiczny, określony dla każdego
jonu z osobna.
Wody
siarczkowe, jako wody swoiste, mają swe zastosowanie
profilaktyczne, bowiem dozowane trwale 3 razy dzienne w dawce
nieprzekraczającej 200 ml na dzień, działają odczulająco i
odtruwająco, powodują zwiększone wydzielanie żółci, jak również
pobudzają wydzielanie soków trzustkowych. Ze względu na swe właściwości
potocznie nazywa się je często „Głodnymi Wodami”.
Katarzyna
Borowy
Literatura:
Rajchel L. (2000). Źródła wód siarczkowych w Karpatach
polskich. Geologia, 26 (3): 309–373.
Rajchel J., Marszałek M., Rajchel L. (2000). Osady źródeł wód
siarczkowych Karpat i zapadliska przedkarpackiego. Przeg. Geol.,
vol. 48, nr 12.
Waksmundzki K. (1971). Typologia naturalnych wypływów wody
podziemnej w górskich obszarach fliszowych. Przegląd Geograficzny,
t. XLIII, z. 3, Instytut Geografii UJ, Kraków.
źródło:
Babiogórski Park Narodowy, dodano: 18.01.2006r.
|
