|
HISTORIA
TERENU MAGURSKIEGO PARKU NARODOWEGO
Wędrując
po Beskidzie Niskim (oczywiście szlakami turystycznymi) spotykamy
liczne „pamiątki przeszłości” zarówno bardzo odległej jak
i tej niedawnej.
Kamienne
narzędzia z epoki neolitu znalezione w miejscowości Pielgrzymka,
liczne znaleziska z epok brązu i żelaza z obszaru górnej Wisłoki
i rzymskie monety odnalezione w Nowym Żmigrodzie świadczą, że
okolica była zamieszkiwana od najdawniejszych czasów.
Najstarsze
ślady wczesnośredniowiecznych grodów obronnych (z VIII w.) –
grodziska Walik niedaleko miejscowości Brzezowa i Zamczysko leżące
na południe od Starego Żmigrodu są dowodami istnienia na tym
terenie państwa Wiślan.
W X i
XI w miała miejsce pierwsza akcja osadnicza prowadzona przez
zakony Benedyktynów z Tyńca i Cystersów z Koprzywnicy.
Nasilenie kolonizacji przypada na okres rządów Kazimierza
Wielkiego. Wówczas w dolinie Wisłoki założono miasta Nowy Żmigród,
Osiek i Dębowiec oraz lokowano liczne wsie na prawie polskim i
magdeburskim (niemieckim).
Koniec
wieku XIV oraz wiek XV to czas wielkich migracji. Wówczas na
teren Beskidu Niskiego przybyli pasterze bałkańscy tzw. „Wołosi”,
Rusini ciągnący z Karpat Południowych wzdłuż Beskidów na
zachód, ludność węgierska uciekająca po upadku powstań chłopskich
oraz uchodźcy religijni ze Słowacji. Z przenikania się elementów
kultur wołoskiej i ruskiej narodziła się pastersko – rolnicza
grupa etniczna Łemkowie. Powstają liczne wsie lokowane na prawie
wołoskim, które lepiej sprawdzało się w warunkach gospodarki górskiej.
Intensywne migracje przyczyniły się do ożywienia gospodarczego.
Mieszkańcy miast zajmowali się głównie rzemiosłem i handlem.
Ludność wiejska oprócz pasterstwa trudniła się m. in.
produkcją smoły drzewnej, wypałem węgla drzewnego i wyrobem
gontów. Istniały również miejscowości o charakterze przemysłowym,
w których zajmowano się hutnictwem szkła. Dziś pozostały po
nich jedynie nazwy jak Huta Polańska czy Huta Krempska.
Rozwój
gospodarczy przerywały liczne najazdy. W 1474 roku wiele osad padło
ofiarą wojsk węgierskich króla Macieja Korwina. W 1655 roku
dotarły tutaj wojska szwedzkie, a dwa lata później spustoszenia
dokonały oddziały księcia Jerzego II Rakoczego.
W
latach 1769 – 1772 Beskid Niski stał się areną krwawych walk
oddziałów konfederatów barskich z armią carycy Katarzyny. W
pobliżu miejscowości Grab w jednej z bitew ciężko ranny został
Kazimierz Pułaski.
W maju
1772 roku na ziemie Beskidu Niskiego Wkroczyły wojska austriackie
dokonując I rozbioru Polski.
W
okresie Wiosny Ludów przez przełęcze beskidzkie przedostawali
się ochotnicy, którzy zasilali oddziały generała Józefa Bema.
Najkrwawsze
walki na terenie Beskidu Niskiego podczas I wojny światowej toczyły
się podczas tzw. „Operacji Gorlickiej”. 2 maja 1915 roku połączone
armie austro – węgierska i pruska rozpoczęły ofensywę, w
wyniku której wojska rosyjski zostały odrzucone za linię Sanu.
Świadectwem tamtych wydarzeń jest 406 cmentarzy wojennych
porozrzucanych wzdłuż ówczesnej linii frontu, od Krakowa i
Zakopanego do Jasła i Krempnej, w których chowano wszystkich
poległych żołnierzy, także rosyjskich. Za tworzenie cmentarzy
odpowiadała specjalna austriacka jednostka wojskowa – Wydział
Grobów Wojennych, na czele której stał mjr Broch. Przy
projektowaniu i budowie obiektów brało udział wielu wybitnych
architektów, a także artystów malarzy, rzeźbiarzy a nawet
ogrodników. Dzięki temu ich kompozycja i rozplanowanie są
nieprzypadkowe i cmentarze doskonale wpisują się w krajobraz
beskidzki.
Również
II wojna światowa ciężko doświadczyła ten region. Już 1 września
1939 roku doszło do potyczek z oddziałami słowackimi, a w
dniach 7–8 września batalion Obrony Narodowej z Rzeszowa walczył
z oddziałami hitlerowskimi w pobliżu miejscowości Żydowskie i
Krempna. Na prowadzoną na tym terenie zbrojną działalność
konspiracyjną okupant odpowiedział wzmożonym terrorem,
aresztowaniami, wysyłkami do obozów koncentracyjnych i
egzekucjami. W 1942 roku dokonano masowej zagłady ludności żydowskiej
pochodzącej z dorzecza górnej Wisłoki, szczególnie z Nowego Żmigrodu.
Żydów rozstrzelano m. in. pod Hałbowem, gdzie znajduje się
zbiorowa mogiła.
We
wrześniu 1944 roku Armia Czerwona i I Korpus Czechosłowacki
stoczyły ciężkie walki o przełęcz Dukielską. Otwarcie drogi
na drugą stronę Karpat okupiono ogromnymi stratami. Ślady działań
wojennych w postaci okopów, bunkrów, fragmentów uzbrojenia i
niewypałów są odnajdywane do dziś.
Na
skutek działań wojennych i zawieruchy, która trwała jeszcze 2
lata po zakończeniu wojny, wioski Beskidu Niskiego opustoszały a
przeciętne zaludnienie tego terenu wynosiło kilka osób na km2.
źródło:
Magurski Park Narodowy, dodano: 11.12.2005r. |
