|
GEOLOGIA
I MORFOLOGIA
Góry
Stołowe stanowią jedyny w Polsce przykład gór płytowych
zbudowanych z płasko leżących ławic skalnych. Skały te to
piaskowce ciosowe, przedzielone marglami z wkładkami wapieni i
piaskowców wapnistych i glaukonitowych. Powstały one w środowisku
morza, które w górnej kredzie ( ok. 100 mln lat temu) wkroczyło
na teren niecki śródsudeckiej. Te górnokredowe osady zalegają
na starszych, permskich piaskowcach i zlepieńcach.
Rozwój rzeźby Gór Stołowych rozpoczął się po ustąpieniu
morza pod koniec kredy (ok. 70 mln lat temu). Okresy spokoju
tektonicznego, przedzielone trzema fazami ruchów piętrzących w
okresie trzeciorzędu doprowadziły do wytworzenia trzech
powierzchni zrównań wyniesionych na wysokość:
- 850-919 m n.p.m. - płaskie stoliwa zbudowane z górnych
piaskowców ciosowych w postaci bastionów skalnych Szczelińca
Wielkiego i Małego, Skalniaka i Narożnika
- 500-800 m n.p.m. - pokryty marglami poziom Karłowa i
penepleny Łężyc.
- 400-500 m n.p.m. - najniższe partie na pd. - wsch. pasma.
Budowę
geologiczną i główne zarysy rzeźby przedstawia zamieszczony na
rysunku schematyczny przekrój przez pasmo.
|
|
BUDOWA
GEOLOGICZNA I GŁÓWNE ZARYSY RZEŹBY
9,66
KB (bajtów: 9 897) |
Piaskowce
ciosowe progu Radkowa oraz piaskowce ciosowe Szczelińca
Piaskowiec jest to skała osadowa, okruchowa składająca się głównie
z ziaren kwarcu 0,02 -2 mm średnicy, które spaja substancja
mineralna np. krzemionkowa, ilasta lub wapienna.
Piaskowce
Progu Radkowa i Szczelińca są to skały powstałe w górnej
kredzie (ok. 100 mln lat temu) w wyniku osadzania się materiału
skalnego na dnie istniejącego tu niegdyś morza. Materiał
potrzebny do nagromadzenia się górnokredowych osadów pochodził
z niszczenia lądów, które otaczały ten zbiornik wodny. Nazwa
piaskowce ciosowe pochodzi od naturalnej własności dzielenia się
skał wzdłuż pewnego systemu pęknięć już istniejących.
Margle
poziomu Karłowa
Margle są to skały osadowe o składzie pośrednim między skałami
węglanowymi i ilastymi, składające się głównie z węglanu
wapnia i minerałów ilastych.
Margle
w Górach Stołowych są to osady górnokredowe powstałe (ok. 100
mln lat temu) na dnie zbiornika morskiego w wyniku jego pogłębiania
się. Są to skały nieprzepuszczalne i dlatego na styku z
piaskowcami, które są przepuszczalne występują liczne mokradła
i wysięki wody.
Zlepieńce
i czerwone piaskowce
Zlepieńce są to skały składające się ze żwiru
scementowanego spoiwem mineralnym.
Zlepieńce
o charakterystycznym czerwonym zabarwieniu występujące na
terenie PNGS to skały powstałe w Permie (ok. 270 mln lat temu) w
okresie czerwonego spągowca, a swoją barwę zawdzięczają
domieszkom związków żelaza w swoim spoiwie. Od tego czerwonego
zabarwienia spoiwa piaskowce tego wieku określane są jako
czerwone i pstre osady okruchowe.
Perm w Europie dzielony jest na dwie jednostki litostratygraficzne.
Podział ten wynika z tego, że skały czerwonego spągowca są lądowe,
cechsztynu zaś morskie.
W
kształtowaniu rzeźby Gór Stołowych , niezwykle ważną rolę ,
w związku z ich budową geologiczną, odegrała woda - zarówno
poprzez powierzchniową erozję jak i wskutek jej oddziaływania
pod ziemią - w strefach źródłowych. W pierwszym przypadku
denudacja chemiczna i mechaniczna, przy udziale wody, doprowadziła
do rozwoju fantastycznych form skalnych w odsłoniętej partii
piaskowców ciosowych na wierzchowinach obu Szczelińców,
Skalniaka i Narożnika oraz na pn-wsch. krawędzi II poziomu zrównania:
Radkowskie Skały, Skalne Grzyby. W drugim, podziemne usuwanie
wraz z wodą zwietrzałej skały, w strefach źródłowych rozwiniętych
na kontakcie przepuszczalnych piaskowców z nieprzepuszczalnymi
marglami, powoduje ubytek masy z wnętrza górotworu. Konsekwencją
tego jest deformacja na powierzchni płyty zalegających na
marglach piaskowców (pionowe spękania) oraz ich osiadanie i
powstawanie osuwisk blokowych. Zmieniające się warunki
klimatyczne w długim trwającym ok. 70 mln lat okresie wpływały
na intensywność rzeźbienia w piaskowcowej płycie labiryntów i
niezwykłych form skalnych. Sieć spękań tektonicznych wyznaczała
geometrię tych form, a o kształcie przypominającym budowle,
maczugi, wielkie grzyby, zwierzęta i ludzi, decydowało zmienne
warstwowanie i różne spoiwo skał.
źródło: Park
Narodowy Gór Stołowych, dodano: 08.12.2005r. |
